Wieloetniczne niegdyś tereny Europy Środkowo-Wschodniej pełne są śladów przymusowych migracji, jakie dokonywały się w tym regionie w minionym stuleciu. Dokumentowanie i interpretacja tych śladów mogą pomóc w zrozumieniu tego niezwykle bolesnego rozdziału w historii Europy. Projekt edukacyjny „Visualisations of 20th-century forced migrations – transnational memory in pictures and art” („Wizualizacje migracji przymusowych XX w.”) nie tylko umożliwia podjęcie twórczego dialogu ze źródłami historycznymi, ale także ma na celu uwrażliwienie młodego pokolenia Europejczyków na tę problematykę.

Organizatorzy programu – Europejska Sieć Pamięć i Solidarność oraz stowarzyszenie Deutsche Gesellschaft e.V. – zapraszają do udziału w projekcie młodych artystów i badaczy w wieku od 18 do 35 roku życia zainteresowanych rejonami Europy, których historia została naznaczona przez przymusowe przesiedlenia. Mile widziani są studenci i absolwenci uczelni artystycznych lub takich kierunków, jak historia, kulturoznawstwo, antropologia, socjologia, czy dziennikarstwo.
Kandydaci proszeni są o przygotowanie projektu artystycznego lub dokumentalnego, którego celem będzie zbadanie i wizualne opracowanie źródeł związanych z przymusowymi migracjami. Centralnym motywem tegorocznej edycji będzie II wojna światowa, a nawet nieco szerszy okres lat 1933-1949. Badania przeszłości rejonów dotkniętych obecnymi działaniami wojennymi mogą zawierać odniesienia do wojny na Ukrainie.

Projekty mogą analizować i/lub artystycznie interpretować świadectwa przymusowych migracji w formie:
– fotografii dokumentalnej lub prasowej (amatorskiej i profesjonalnej)
– fotografii artystycznej
– fotosów
– nowel graficznych i komiksów
– rysunków, plakatów, grafiki, kolaży, obrazów

Uczestnicy otrzymają jednorazowy grant w wysokości około 600 Euro, a także opiekę mentorów z kręgów akademickich i artystycznych.
Projekt rozpocznie się od interdyscyplinarnych warsztatów w Berlinie, które odbędą się w dniach 29 czerwca – 2 lipca 2022 r. Uczestnicy zapoznają się z akademickimi i artystycznymi metodami opracowywania świadectw wizualnych i będą mieć możliwość prezentacji, przedyskutowania i oceny swoich koncepcji. Kolejnym etapem będzie okres indywidualnej pracy i badań.

Seminarium podsumowujące projekt, połączone z prezentacją i ewaluacją powstałych prac, odbędzie się w listopadzie 2022. Rezultaty zostaną udostępnione publiczności na platformach internetowych. Oprócz przygotowania materiałów wizualnych uczestnicy będą mieli za zadanie stworzenie krótkich opisów projektów.
Termin nadsyłania zgłoszeń upływa 1 czerwca 2022. Kandydaci proszeni są o przesłanie zgłoszeń w języku angielskim, w jednym pliku pdf zawierającym:
1. dane osobowe: imię, nazwisko, datę urodzenia, adres e-mail oraz nazwę uniwersytetu/organizacji (jeśli dotyczy)
2. jednostronicowy życiorys
3. opis projektu (maks. 500 słów)
4. list motywacyjny (maks. 500 słów)
5. zdjęcie lub ilustrację nawiązującą do projektu wraz z krótkim opisem (maks. 3 zdania)

Zgłoszenia przyjmuje dr Vincent Regente: vincent.regente@deutsche-gesellschaft-ev.de
Więcej informacji na temat projektu znaleźć można na stronie ENRS

Pytania dotyczące projektu prosimy kierować do dr Annemarie Franke: annemarie.franke@enrs.eu lub dr. Vincenta Regente: vincent.regente@deutsche-gesellschaft-ev.de

„Visualisations of the 20th century forced migrations – transnational memory in pictures and art” jest wspólną inicjatywą Europejskej Sieci Pamięć i Solidarność (ENRS) i Deutsche Gesellschaft e.V. Pozostałymi partnerami programu są: Gedankendach, Sieć Ziem Zachodnich i Południowych, Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” oraz Centrum Historii Zajezdnia we Wrocławiu. Projekt finansują Pełnomocnik RFN ds. Kultury i Mediów oraz Instytut Federalny ds. Kultury i Historii Niemców w Europie Środkowo-Wschodniej (BKGE).

Moje pokolenie to przeżyło. Oby nigdy Was to nie spotkało! – to przesłanie Pani Leokadii Wieczorek mocno wybrzmiało na spotkaniu „Opowiadam Wrocław”, które odbyło się 26 maja w Centrum Historii Zajezdnia.

Historie trzech wrocławianek – Pani Leokadii Wieczorek, Pani Krystyny Gołębiowskiej oraz Pani Dagny Kosiby zarysowały słuchaczom – głównie nastolatkom – obraz przerażających doświadczeń wojennych z perspektywy dziecka, ból straty najbliższych i niełatwe budowanie życia od nowa w powojennym Wrocławiu, który mówczynie opisały zgodnie jako obrócony w gruzowisko.

Mimo, że ta lekcja „żywej historii” była bardzo trudna i bolesna, nie pozostawiła słuchaczy jedynie w smutku. Przekaz do młodzieży, który dobitnie podkreśliła Pani Dagny – „Róbcie wszystko, aby nie było wojny!" pobudził do refleksji nad tym, jak wielkimi wartościami jest pokój i wolność i jak ważne jest, by pamięć o doświadczeniach starszych pokoleń miała wpływ na decyzje podejmowane przez młode.

Projekt „Wrocław i Falstad nie zapomną! Polskie i Norweskie spojrzenie na totalitaryzmy. Działania edukacyjne, badawcze, wystawiennicze, wydawnicze i popularyzatorskie o różnych doświadczeniach Wrocławia i Falstad totalitaryzmu hitlerowskiego i stalinowskiego w okresie II wojny światowej” korzysta z dofinansowania o wartości 1.549.303,02 zł otrzymanego od Islandii, Liechtensteinu i Norwegii ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021oraz Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego, w ramach Programu „Kultura”, Działanie 2 „Poprawa dostępu do kultury i sztuki”.

Celem projektu jest realizacja kompleksowego programu popularyzującego przy użyciu tradycyjnych i nowoczesnych narzędzi polskiego i norweskiego doświadczenia hitlerowskiego i stalinowskiego totalitaryzmu we Wrocławiu i Falstad.

„Rzeczy Pierwsze we Wrocławiu” oficjalnie otwarte. Uroczysta inaguracja wystawy odbyła się 20 maja 2022 r.

Autorami wystawy są:
dr hab. Wojciech Kucharski,
dr Katarzyna Bock-Matuszyk,
Kamil Borecki,
Kamilla Jasińska,
Katarzyna Jeleń,
dr Ewa Maj,
Marcin Musiał,
Marek Szajda,
Michał Karczmarek.

Przy tworzeniu wystawy pomogali:
dr Janusz Gołaszewski – dyrektor Archiwum Państwowego we Wrocławiu
dr Jerzy Ilkosz – dyrektor Muzeum Architektury we Wrocławiu
Barbara Brandt-Golecka – kierownik Archiwum Politechniki Wrocławskiej
Grażyna Piotrowicz – dyrektor Biblioteki Uniwersyteckiej we Wrocławiu
dr Maciej Łagiewski – dyrektor Muzeum Miejskiego Wrocławia
dr Paweł Rozdżestwieński – dyrektor Oddziału Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu

– Wystawa zorganizowana jest w taki sposób, że zawsze startujemy z dworca kolejowego, skąd wychodzimy do miasta z konkretnym bohaterem. Wybór bohatera wpłynie na to, jak poznamy Wrocław. Każda z tych historii jest unikatowa, natomiast tylko ich suma pozwoli poznać „Rzeczy Pierwsze we Wrocławiu” w całości – podsumował dr hab. Wojciech Kucharki, kurator wystawy.

„Opowiadam Wrocław” to cykl czterech spotkań ze Świadkami Historii w ramach projektu „Wrocław i Falstad nie zapomną!” – polskie i norweskie spojrzenie na totalitaryzmy. Wydarzenia te zostały zaplanowane z myślą o ocaleniu od zapomnienia, utrwaleniu i podzieleniu się niezwykłymi historiami.

Naszymi gośćmi są osoby wyjątkowe, a wysłuchanie ich opowieści jest niebywałą lekcją „żywej historii”. To właśnie ci ludzie czynnie odbudowywali Wrocław, tworzyli nowe społeczeństwo, niezwykle ciężką pracą powoływali do życia oraz współtworzyli Polskę. Dziś mogą przekazywać młodzieży wartości i wspierać kształtowanie się tożsamości kulturowej. Świadkowie dzielą się osobistymi, niesamowitymi historiami, łącząc tym samym zarówno pamięć o swojej rodzinie, jak i bliskich, przyjaciołach, którym ten głos odebrano, którzy nigdy nie mieli okazji, by opowiedzieć innym o swoich doświadczeniach. Oddajemy im niejako hołd, cześć ich pamięci. Jest to bardzo ważna nauka o ogromnej sile, miłości, więzi, przyjaźni i polskości.

Nasi Świadkowie Historii

• Leokadia Wieczorek – godzina 9.30 – „Odebrane dzieciństwo”

Członkini Klubu Ludzi ze znakiem „P”, prezes Stowarzyszenia Polaków Pokrzywdzonych przez III Rzeszę

Pani Leokadia urodziła się w 1936 roku w Młynisku obok Wielunia. Miała cudowne dzieciństwo do kwietnia 1940 roku, kiedy do drzwi jej domu zapukało gestapo. Czteroletnią dziewczynkę wraz z mamą Weroniką i tatą Władysławem wywieziono do majątku rolnego Westerburga w Dolnej Saksonii. Rodzina zabrała ze sobą jedynie chleb i figurkę Matki Boskiej. W ten sposób stała się osobą represjonowaną, człowiekiem z literą „P” – naszywką, którą musiała nosić na piersi. Mieszkała wraz z innymi Polakami w stodole. Już jako dziecko musiała pracować – paść gęsi, układać jabłka w spichlerzu i opiekować się innymi dziećmi. Po wyzwoleniu obozu przez aliantów, skierowano ją wraz z rodziną do opuszczonego już obozu koncentracyjnego, gdzie przeżyła gehennę. Do Wrocławia przyjechała po śmierci mamy w 1948 roku. W 1994 roku zapisała się do Stowarzyszenia Polaków Poszkodowanych, a w 1996 roku rozpoczęła pracę w jego zarządzie. Potem już jako Prezeska walczyła o zmianę nazwy na Stowarzyszenie Osób Represjonowanych przez III Rzeszę. Dziś wciąż cieszy się pracą i pełni funkcję Prezesa.

• Krystyna Gołębiowska – godzina 11.30 – ,,Mamusia”

Członkini Stowarzyszenia ,,Dolnośląska Rodzina Katyńska” we Wrocławiu

Pani Krystyna urodziła się w Brześciu nad Bugiem. Jej ojciec, Henryk Zakrzewski, był majorem. Krysia była idealnym dzieckiem – nigdy nie płakała, szybko zaczęła chodzić i mówić. Swoje dzieciństwo określa jako cudowne. Uwielbiała bawić się z tatą, grała na fortepianie i czytała książki patriotyczne. Beztroskie dzieciństwo skończyło się 1 września 1939 roku. Bombardowanie twierdzy zmusiło dowództwo do ewakuowania 25 rodzin wojskowych na wieś Zamosty. Mama Pani Krysi chciała zabrać ze sobą więcej rzeczy, ale jej tato stwierdził, że nie ma sensu brać dużego bagażu, bo wojna wkrótce się skończy. Przeżyła tylko dzięki gospodyni, która uratowała życie jej rodzinie, powstrzymując pijanych synów od morderstwa. Podczas wojny Pani Krysia była sama z mamą i rodzeństwem. To właśnie dzięki matce – Sewerynie Zakrzewskiej – bezpiecznie przeżyła wojnę. Rodzina Zakrzewskich na próżno szukała taty przez Moskwę i Czerwony Krzyż w Genewie. Wiedzieli już wtedy o mordzie w Katyniu, gdzie zginął Henryk Zakrzewski. Do Wrocławia przyjechała w 1948 roku, do swych ciotek na wystawę Ziem Odzyskanych.

• Dagny Kosiba – godzina 13.30 – ,,Widok z Mokotowskiej 16/4”

Członkini Stowarzyszenia ,,Dolnośląska Rodzina Katyńska” we Wrocławiu

Pani Dagny urodziła się w Toruniu w 1935 roku. Jej tatą był kapitan i lekarz Wojska Polskiego – Marian Alojzy Kosiba. Dzieciństwo i całą II wojnę światową spędziła w Warszawie wraz z mamą Zofią. Mieszkała przy ulicy Mokotowskiej 16/4. Wojna sprawiła, że już jako dziecko zobojętniała na widok martwych ciał, które były wówczas codziennym krajobrazem Warszawy. Z okna swego domu oglądała egzekucje, a podczas spacerów mijała wiszące na szubienicach ciała. Przejeżdżała również tramwajem przez getto żydowskie. Do Wrocławia przyjechała w 1949 roku, do przyjaciółki Hani z AK. Tata Pani Dagny został zamordowany w 1940 roku w Charkowie.