Październikowa edycja popularnych dziecięcych warsztatów już za nami. Dzisiejszemu spotkaniu – tak jak i poprzednim – towarzyszyły gromkie brawa, śmiechy i odgłosy ekscytacji.

Młodzi naukowcy mieli okazję przeprowadzić dzisiaj dwa eksperymenty. Pierwszym z nich było stworzenie słoniowej pasty to zębów (ang. elephant's toothpaste). W jego wyniku w sekundę utworzyliśmy naprawdę sporo piany, którą niestety trzeba było później posprzątać. Mogliśmy na szczęście liczyć na pomoc dzielnych naukowców! Drugi przeprowadzony eksperyment polegał na utworzeniu cieczy nienewtonowskiej. Najpierw zapoznaliśmy dzieci z tym pojęciem, a następnie pokazaliśmy jak przy pomocy kuchennych narzędzi można ją utworzyć. Uczestnicy warsztatów mieli naprawdę sporo frajdy z formowaniem kulek, a następnie przelewaniem ich z ręki do ręki. Zabawa nie miała końca!

Dziękujemy wszystkim za obecność. Następne warsztaty z cyklu Akademii młodego naukowca odbędą sie za miesiąc, 21 listopada. W międzyczasie jednak na pewno sporo się u nas wydarzy, o czym będziemy informowali w naszym newsletterze. Zapraszamy do zapisów.

Jak co roku obchody Święta Niepodległości są dla nas bardzo ważne. Uwielbiamy to święto i chcemy aby wszystko było biało-czerwone!

Nie mogliśmy się oprzeć i zaplanowaliśmy mnóstwo atrakcji, które nie pomieściłyby się jednego dnia dlatego zapraszamy Was do wspólnej zabawy aż przez 4 dni!

Weekend Niepodległości w Centrum Historii Zajezdnia

11 listopada 2021
CZWARTEK

10:00 – 18:00
• „Wystaw Wrocław 1945-2016” – wystawa główna*,
• „Zajezdnia Strajkuje” – wystawa czasowa*,

DODATKOWE ATRAKCJE
• Fotobudka
• Gra rodzinna na wystawie głównej z upominkiem dla każdego,
• Malowanie twarzy
• Warsztaty plastyczne

11:00 – 14:00
IV Niepodległościowe Spotkanie Klasycznych Pojazdów 2021

12:00 wspólne odśpiewanie hymnu Polski w Centrum Historii Zajezdnia

14:00, 16:00
Przejazd zabytkowym autobusem Jelcz 043 „Ogórkiem”**

15:00
Warsztaty sitodruku***

12 listopada 2021
PIĄTEK

10:00-18:00
• „Wystaw Wrocław 1945-2016” – wystawa główna*,
• „Zajezdnia Strajkuje” – wystawa czasowa*,

DODATKOWE ATRAKCJE
• Fotobudka
• Gra rodzinna na wystawie głównej z upominkiem dla każdego,

10:00, 12:00, 14:00, 16:00
Przejazd zabytkowym autobusem Jelcz 043 „Ogórkiem”**

15:00
Warsztaty sitodruku***

16:00
Wernisaż wystawy „Dziadek w polskim mundurze”

13 listopada 2021
SOBOTA

10:00-18:00
• „Wystaw Wrocław 1945-2016” – wystawa główna*,
• „Zajezdnia Strajkuje” – wystawa czasowa*,

DODATKOWE ATRAKCJE
• Fotobudka
• Gra rodzinna na wystawie głównej z upominkiem dla każdego,

10:00, 12:00, 14:00, 16:00
Przejazd zabytkowym autobusem Jelcz 043 „Ogórkiem”**

11:30
Spotkanie autorskie z Elizą Piotrowską autorką książki dla dzieci „Ogóras. Ale jazda!” + warsztaty plastyczne

15:00
Warsztaty sitodruku***

14 listopada 2021
NIEDZIELA

10:00-18:00
• „Wystaw Wrocław 1945-2016” – wystawa główna*,
• „Zajezdnia Strajkuje” – wystawa czasowa*,

DODATKOWE ATRAKCJE
• Fotobudka
• Gra rodzinna na wystawie głównej z upominkiem dla każdego,

10:00, 12:00, 14:00, 16:00
Przejazd zabytkowym autobusem Jelcz 043 „Ogórkiem”**

10:30, 13:30
BAJKOWE PORANKI – pokaz bajki „Reksio” + warsztaty artystyczne****

15:00
Warsztaty sitodruku***

---

* Ostatnie wejście na wystawy główną i czasową na godzinę przed zamknięciem. Wstęp na wystawę główną i czasową jest bezpłatny tylko 11 listopada 2021. W pozostałe dni wstęp na wystawy jest płatny zgodnie z cennikiem.

** Liczba miejsc na przejazdy zabytkowym autobusem Jelcz 043 jest ograniczona do 45 osób. Obowiązują rezerwacje pod adresem wystawa@zajezdnia.org. Dzieciom poniżej 13 roku życia musi towarzyszyć opiekun. Przejazd autobusem jest bezpłatny.

*** Liczba miejsc na warsztaty z sitodruku jest ograniczona do 15 osób. Obowiązują rezerwacje pod adresem wystawa@zajezdnia.org. Rezerwacje należy potwierdzić w kasie min. 15 minut przed warsztatami. Podczas warsztatów z sitodruku, dzieciom poniżej 13 roku życia musi towarzyszyć opiekun.

**** Bilety w cencie 10 zł/os – do nabycia w kasie Centrum Historii Zajezdnia. Liczba miejsc na seans i warsztaty jest ograniczona. Obowiązują rezerwacje pod adresem wystawa@zajezdnia.org. Rezerwacje należy potwierdzić w kasie min. 15 minut przed seansem. Każde dziecko uczestniczące w „Bajkowych Porankach” musi przebywać pod opieką rodzica lub opiekuna.

X edycja Festiwalu Niezależnej kultury białoruskiej we Wrocławiu. Wystawy, spektakle, sztuka piaskografii, pokaz filmu — to tylko zapowiedź tego co czeka Was w dniach 22-24 października.

„We Wrocławiu znaleźliśmy się z wielu różnych powodów. Niektórzy mieszkają tu od lat, inni, prześladowani we własnym kraju, zaledwie kilka miesięcy temu znaleźli w stolicy Dolnego Śląska schronienie i szansę na lepszą przyszłość. Tak czy inaczej, diaspora białoruska staje się coraz liczniejszą. Z trwogą przyglądając się temu, co dzieje się na naszej Ojczyźnie, zdajemy trudny, lecz jakże ważny egzamin z jedności, solidarności i wytrwałości. W tej sytuacji Festiwal Niezależnej Kultury Białoruskiej we Wrocławiu staje się dla nas małym świętem, podczas którego będziemy dzielić się własną kulturą i sztuką, przypominając mieszkańcom miasta, jak wiele nas łączy i jak mało, w rzeczywistości, dzieli”.

To już dziesiąta edycja festiwalu, w ramach której postaraliśmy się przygotować dla Was interesujący i różnorodny program: spektakl „JA” legendarnej Grupy Teatralnej „Kupalaucy”, trzy wystawy: artystów Maryi Stankiewicz, Siergeja Belaokaga oraz wystawa plakatów „Żywie Białoruś”, wieczór poezji z udziałem Andreja Chadanowicza, pokaz filmu „Rozkaz 00485. Szlakiem prawdy” połączona z lekcją prof. Mikołaja Iwanowa, specjalnie przygotowanie na tą okazję czytanie performatywne oraz monodram, warsztaty dla dzieci. Na zakończenie gości festiwalu czeka koncert legend białoruskiego protestu — Zmiciera Wajciuszkiewicza i Nasty Niakrasavaj.

Program festiwalowy:

22.10 (piątek)

18:00 wieczór poezji Andreja Chadanowicza „Wiersze i pieśni solidarności”, Klub Proza
19:30 otwarcie dwóch wystaw, Domek Miedziorytnika
Istoty Marija Stankiewicz
Chleb nasz powszedni Siergej Belaoki
20:30 autorski spektakl Ariny Chłus w reżyserii Julii Siemaszki, Domek Miedziorytnika

23.10 (sobota), Centrum Historii Zajezdnia

16:00 otwarcie wystawy plakatów „Żywie Białoruś”
16:30 sztuka piaskografii od artystki Alexandry Konofalskiej
17:00 pokaz filmu „Rozkaz 00485. Szlakiem prawdy” oraz lekcja prof. Mikołaja Iwanowa pt. „Polska tragedia na Białorusi”
19:00 pokaz na wielkim ekranie spektaklu „Paulinka” białoruska Niezależna Grupa Teatralna „Kupalaucy”, napisy w j.polskim

Wydarzenia towarzyszące: (obowiązują zapisy: rejestracja pod linkiem). Więcej informacji na stronie organizatora

16:00 warsztaty Sitodruku druk na bawełnianej torbie symboliki białoruskiej
17:00 warsztaty witrażowe dla dzieci

24.10 (niedziela), Klub Stary Klasztor

17:00 czytanie performatywne sztuki Alaksieja Masko „Aisling” w reż. Julii Siemaszki
19:00 koncert legend białoruskiego protestu: Nasty Niakrasavaj pt. „Moc głosu. Głos kobiety” oraz Zmiciera Wojciuszkiewicza pt. „Najlepsze i nowe!”

Językami festiwalu są białoruski, polski oraz rosyjski.

Organizatorzy: Fundacja „Za Wolność Waszą i Naszą”.
Współorganizatorzy: Centrum Historii Zajezdnia, Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu, Domek Miedziorytnika, Stary Klasztor, Wrocławski Dom Literatury, Stowarzyszenie Białoruski Związek Solidarności, Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka- Jeziorańskiego.
Projekt dofinansowany z Budżetu Województwa Dolnośląskiego oraz przy wsparciu Centrum Historii Zajezdnia.
Media partnerzy: www.wroclaw.pl, Radio Wrocław.

Szczegółowy Program Festiwalu dostępny na stronie organizatora

Do zbiorów Centrum Historii Zajezdnia trafiła niezwykła pamiątka. Model pewnego pomnika, który cztery dekady temu miał stanąć nieopodal zajezdni autobusowej nr VII, a latem 1981 roku powstał jako prezent. Prezent, który nigdy nie został wręczony, dzięki czemu przetrwał do naszych czasów.

---

Józef Sztajer, autor tablicy i modelu pomnika „Solidarności" (pośrodku) w towarzystwie dyrektorów Centrum Historii Zajezdnia: dr. Marka Mutora (po lewej) i dr. hab. Wojciecha Kucharskiego

---

„Pomnik »Solidarności« we Wrocławiu? Tak, pamiętam taką inicjatywę, ale w drugiej połowie 1981 roku nie mieliśmy już czasu na takie działania, bo czas był bardzo napięty” – wspomina Władysław Frasyniuk zapytany o pewna inicjatywę sprzed 40 lat.

31 sierpnia 1981 roku przy na bramie zajezdni autobusowej nr VII przy ul. Grabiszyńskiej 184 w pierwszą rocznicę podpisania Porozumień Gdańskich Jerzy Piórkowski, szef wrocławskiego Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego, odsłonił pamiątkową tablicę z inskrypcją „Tu rodziła się wrocławska Solidarność”. Tablicę poświęcił arcybiskup wrocławski Henryk Gulbinowicz. Przy zajezdni zgromadzone były tłumy mieszkańców miasta na czele z działaczami NSZZ „Solidarność” Dolny Śląsk, w tym z przewodniczącym zarządu regionu, Władysławem Frasyniukiem. „Nie pamiętam już, dlaczego nie byłem na odsłonięciu tej tablicy, minęło już czterdzieści lat” – wspominał Józef Sztajer, autor projektu i wykonawca pamiątkowej tablicy.

Zob. także:
#WrocławskieHistorie z 31 sierpnia 2021 roku: Nieznana historia pewnej znanej tablicy

Tutaj zaczyna się nowa historia upamiętnienia sierpniowego strajku we Wrocławiu. Robotnicy, pamiętając, że dekadę czekali na zgodę komunistów na upamiętnienie ofiar i strajków na Wybrzeżu w grudniu 1970 roku, chcieli, aby najnowsza historia robotniczych protestów tym razem była uhonorowana wcześniej. Wiosną 1981 roku w zarządzie regionu dolnośląskiej „Solidarności” odbyło się spotkanie, na którym zaproponowano Józefowi Sztajerowi pracę nad upamiętnieniem wrocławskiego Sierpnia ‘80. Autor miał dwie koncepcje. Pierwsza dotyczyła tablicy pamiątkowej umieszczonej na bramie zajezdni autobusowej nr VII przy ul. Grabiszyńskiej 184, czyli w miejscu, gdzie zaczął się strajk. Druga koncepcja obejmowała uzupełnienie tego miejsca pamięci o pomnik „Solidarności”, który miał stanąć przy ówczesnym Hutmenie, po drugiej stronie ulicy Grabiszyńskiej, naprzeciw tablicy umieszczonej w murze okalającym zajezdnię. Według artysty miała to być plastyczna triada: historyczna zajezdnia, tablica i pomnik. „Pomnik to zbyt wiele powiedziane. To miał być raczej pomniczek, bo wcale nie zależało mi na przesadnej monumentalności. To nie miał być wielki pomnik, ale raczej instalacja, która byłaby widoczna przez ludzi jadących i wracających z pracy” – opowiadał Józef Sztajer. Na prośbę działaczy związkowych, artysta opracował szczegółowy projekt. Pozostało tylko czekać na jego wykonanie. Niestety, kilka miesięcy później nadszedł stan wojenny.

Tymczasem na początku lata 1981 roku władze Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” Dolny Śląsk zwróciły się do Józefa Sztajera z prośbą o wykonanie miniatury pomnika. Miała ona spełnić podwójną rolę. Po pierwsze miała pokazać plastyczną wizję przyszłego pomnika, a po drugie – miała stanowić unikatowy prezent dla goszczącego w połowie sierpnia 1981 roku we Wrocławiu kardynała Władysława Rubina (1917-1990), byłego delegata Prymasa Polski do spraw opieki nad emigracją i uchodźstwem polskim (1964-1980) i sekretarza generalnego Synodu Biskupów (1967-1979). Od 1980 roku kardynał Rubin był prefektem Kongregacji do spraw Kościołów Wschodnich. Co ciekawe, po śmierci kardynała Bolesława Kominka (1903-1974), metropolity wrocławskiego, to właśnie Rubin był jednym z kandydatów Stolicy Apostolskiej do objęcia biskupstwa we Wrocławiu, wybór ten nie został jednak zatwierdzony przez władze komunistyczne.

Józef Sztajer swoją pracę wykonał zgodnie z życzeniem działaczy „Solidarności”. Miniatura powstała, jednak z prozaicznych powodów technicznych nie została wręczona kardynałowi Rubinowi. „Poszczególne części modelu musiałem ze sobą jakoś skleić. Specjalnie dla mnie sprowadzono techniczną żywicę, która miała zespoinować model, ale nie przewidziałem prozaicznego problemu, że żywiczny klej będzie potrzebował więcej czasu na stężenie i złączenie kilku części modelu” – wspominał Sztajer. Gdy żywica związała, kardynała już nie było w Polsce.

---

Przekazany do zbiorów CHZ model pomnika „Solidarności”. Fot. Paweł Skrzywanek / Centrum Historii Zajezdnia

---

Nieodebrany przez związków model-prezent stał w pracowni autora dokładnie przez 40 lat. Kiedy Centrum Historii Zajezdnia postanowiło pod koniec sierpnia 2021 roku przypomnieć postać Józefa Sztajera jako opozycyjnego przewodniczącego Związku Polskich Artystów Plastyków we Wrocławiu, uczestnika Duszpasterstwa Ludzi Kultury w kościele św. Marcina na Ostrowie Tumskim, a przede wszystkim autora legendarnej tablicy „Solidarności” przy dawnej zajezdni autobusowej nr VII, nikt nie przypuszczał nawet, że w pracowni artysty kryje się zapomniany przez wszystkich model pomnika „Solidarności”. Na jednym ze spotkań z dyrekcją Centrum Historii Zajezdnia autor opowiedział nie tylko historię powstania modelu, ale także wyjaśnił przesłanie swojego projektu. „Na początku myślałem o wyrzeźbionym w granicie plastycznym wyobrażeniu Polski, z charakterystycznym przepołowieniem, jako symbolem podziałów społecznych i różnic poglądów. Potem pomyślałem, że to byłoby zbyt dosłowne, zbyt czytelne, a chciałem osiągnąć wymiar ogólnej metafory. Ludzie się różnią pomiędzy sobą w swoich poglądach niezależnie od tego jakiej są narodowości. Z tego względu postanowiłem zastosować formę uniwersalną – koła rozerwanego na dwie części. Te dwie bryły symbolicznie łączył znak „Solidarności”, a konkretniej – polska flaga, która jest tak ważnym elementem znaku związku. Jej wydłużona forma oplata symbolicznie rozerwane koło, symbolicznie łącząc ze sobą wszystkich poróżnionych” – opowiadał Józef Sztajer.

W miniaturze, która miała być wręczona kardynałowi Rubinowi, koło wykonano z białego marmuru, jednak w planowanym pomniku miało ono powstać ze śląskiego jasnego granitu. Miało to podkreślić dolnośląskość symboliki. Pomnik miał stanąć na niewielkim postumencie. Autor pragnął, by zachowana była należyta skromność przekazu. W zachowanym modelu ten postument to brązowy granit, na którym przymocowana została tabliczka z wygrawerowaną informacją i dedykacją dla kardynała Rubina.

---

Józef Sztajer (po prawej) z Pawłem Skrzywankiem i modelem pomnika „Solidarności". Fot. Piotr Wilkowski / Centrum Historii Zajezdnia

---

12 października 2021 roku Józef Sztajer przekazał do zbiorów Centrum Historii Zajezdnia historyczny model pomnika „Solidarności”. Opisana przez autora koncepcja i przesłanie, mimo upływu 40 lat od historycznych wydarzeń, nadal pozostaje smutnie aktualna. Być może nadejdzie taki czas, że projekt tego upamiętnienia zostanie zrealizowany.

Paweł Skrzywanek
koordynator realizowanego przez Centrum Historii Zajezdnia
projektu „Miejsca pamięci we Wrocławiu”