W dniach 28 – 29 września Centrum Historii Zajezdnia gościło polskich i zagranicznych badaczy, zajmujących się na co dzień kwestią migracji w okresie po II wojnie światowej. Wszystko to za sprawą Międzynarodowej Konferencji Naukowej „Konflikt – stabilizacja – asymilacja? Konsekwencje migracji w życiu mieszkańców Dolnego Śląska po 1945 roku. Ujęcie komparatystyczne”, organizowanej przez Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, Uniwersytet Wrocławski oraz Oddział Instytutu Pamięci Narodowej we Wrocławiu.

Wydarzenie otworzył dr Marek Mutor, dyrektor Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”. Witając prelegentów oraz przybyłych gości podkreślił, iż temat i miejsce konferencji nie są przypadkowe. O powojennych migracjach i ich konsekwencjach we Wrocławiu i na Dolnym Śląsku traktuje bowiem wystawa stała CHZ, a bieżący rok pracy Ośrodka został zatytułowany „Od nowa”, odnosząc się do okresu tuż powojennego, w tym sytuacji przybywających na tzw. Ziemie Odzyskane osadników. Tematykę tę pogłębił wykład otwierający, który był dwugłosem na temat konsekwencji dolnośląskich migracji. O Wrocławiu i jego „migracyjnym dziedzictwie” opowiedział prezydent miasta w latach 2002-2018, dr Rafał Dutkiewicz, natomiast o perspektywie regionalnej, dolnośląskiej, na przykładzie wybranych miejscowości, prof. dr hab. Przemysław Wiszewski, rektor Uniwersytetu Wrocławskiego.

Dwudniowe obrady zostały podzielone na 10 tematycznych paneli, moderowanych przez uczonych z wrocławskiego środowiska naukowego. Prelegenci przybyli zarówno z różnych krańców Polski (Szczecin, Gdańsk, Warszawa, Katowice, Kielce), jak i z regionalnych ośrodków (Bolesławiec, Lubań, Kamieniec Ząbkowicki, Wałbrzych). Wśród referentów znaleźli się również zagraniczni badacze (Wielka Brytania, Czechy, Włochy). Tematy wystąpień poruszały kwestie ogólne, np.: migracyjne paradygmaty historiograficzne, narracje historyczne, kreowanie mityczności wśród migrantów. Wiele wystąpień dotyczyło też studiów przypadków z terenów Ziem Zachodnich i Północnych, opartych źródłowo m.in. o relacje historii mówionej, zapiski wspomnieniowe czy dokumentację archiwalną wytworzoną przez lokalną administrację.

Podczas konferencji odbyło się wiele ciekawych dyskusji, wymiany myśli, ale także rozmów, prowadzonych już poza obradami. Bez wątpienia wydarzenie to przyczyniło się do wymiany wyników badań, ale również zawiązania czy zacieśnienia więzi pomiędzy naukowcami. Całość wydarzenia odbywała się w dwóch językach: polskim i angielskim, z symultanicznym tłumaczeniem. Natomiast dzięki streamingowi video oraz nagraniom, można powrócić do wystąpień konferencyjnych w dowolnym momencie, do czego zachęcamy. Zapis wydarzenia znajduje się na stronie „Przystanku Historia”, prowadzonego przez IPN: „Konflikt – stabilizacja – asymilacja? Konsekwencje migracji w życiu mieszkańców Dolnego Śląska po 1945 roku. Ujęcie komparatystyczne” (konferencja międzynarodowa) – Przystanek Historia

MS

Z okazji 140. rocznicy urodzin Elfriede Stein oraz 110. rocznicy urodzin Eriki Tworoger, 13 października 2021 r. o godzinie 16.00 w Domu Edyty Stein odbędzie się promocja katalogu autorstwa Maayan de Sánchez.

W spotkaniu weźmie udział Shlomo Kovalski, syn Eriki Cohen (Tworoger) oraz dr Anna Siemieniec, autorka wstępu, opracowania i redakcji naukowej. Debatę poprowadzi Tamara Włodarczyk z Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce. Wydarzenie będzie transmitowane online w serwisie YouTube. Dodatkowo towarzyszyć mu będzie otwarcie nowej części wystawy stałej zatytułowanej „Z Breslau do Jerozolimy…” poświęconej pamięci Elfriede i Eriki Tworoger.

Z Breslau do Jerozolimy… Taki kierunek ucieczki przed nazizmem obrała urodzona 110 lat temu Erika Fanny Tworoger. Dotychczas niewiele wiedzieliśmy o jej życiu. Znane były tylko dwie fotografie rodzinne, na których uwieczniona została w wieku niemowlęcym. Latem 1911 roku Elfriede (Frieda) Tworoger, trzymając na rękach swoją siedmiomiesięczną córeczkę Erikę, zapukała do drzwi rodzinnego domu przy Michaelisstraße (obecnie ulica Nowowiejska). Właśnie rozpadło się jej małżeństwo z Salo Tworogerem, wdowcem z Gleiwitz (obecnie Gliwice), który miał już dwoje dzieci z pierwszego związku. Auguste Stein przyjęła córkę i wnuczkę z otwartymi ramionami, a mała Erika wzrastała bez ojca, ale w wielopokoleniowej rodzinie.

Kiedy po dramatycznym pogromie Żydów z 9 na 10 listopada 1938 roku (zwanym nocą kryształową) rodzina Steinów poszukiwała sposobu emigracji z Niemiec w ucieczce przed antysemickimi prześladowaniami, dla Eriki jedyną możliwością okazał się wyjazd do Palestyny. W Breslau pozostawiła matkę – Elfriede – której nie udało się uzyskać wizy, by opuścić nazistowskie Niemcy. Ci, którzy wyjechali z Breslau, przeżyli. Ci, którzy zostali, zginęli w Holokauście.

W grudniu 2020 roku z Domem Edyty Stein skontaktował się Shlomo Kovalski (Cohen) – syn Channah Eriki oraz Itzhaka Mendla Cohenów. Dzięki bogatej korespondencji, prowadzonej przy współudziale Maayan de Sánchez, podjęliśmy działania zmierzające do upamiętnienia Eriki w pokojach jej rodzinnego domu, w którym spędziła dwadzieścia osiem lat życia. Jej pamięci poświęcona została nowa część wystawy stałej oraz niniejsza publikacja prezentująca bogaty wybór archiwaliów rodzinnych przekazanych przez Shlomo Kovalskiego. Zawiera ona kopie dotychczas niepublikowanych materiałów – unikatowych zdjęć, listów, pocztówek, dokumentów oraz rodzinnych pamiątek, takich jak pamiętnik Eriki z odręcznymi wpisami członków najbliższej rodziny oraz przyjaciół.

O życiu, nagłych wyborach, radościach i cierpieniu Eriki opowiada Maayan de Sánchez. W jej narracji wyczuwa się bliskość i znajomość kultury żydowskiej, a także emocjonalne zaangażowanie, gdy porusza sprawy najtrudniejsze, dotyczące dramatycznych losów poszczególnych członków rodziny Steinów podczas Holokaustu.

Ze wstępu dr Anny Siemieniec

Maayan de Sánchez (ur.1951 w Getyndze) – ukończyła Kolegium Nauczycielskie jako nauczycielka języka angielskiego, historii i sztuki. W późniejszym czasie otrzymała tytuł magistra (M.A.) z literatury niemieckiej i nauk politycznych. Mieszkała w Stanach Zjednoczonych, Izraelu, Argentynie i Szwecji. W 2012 roku, po przygotowaniu i kilkuletnim okresie próbnym przeszła na judaizm przed ortodoksyjnym sądem rabinicznym. Obecnie jest na emeryturze i mieszka w Berlinie. Jej bieżące zainteresowania badawcze dotyczą iberyjskich Żydów, którzy zostali wygnani z półwyspu iberyjskiego u schyłku XV wieku, w szczególności tych, którzy czuli się przymuszeni przyjąć chrześcijaństwo. W tym temacie Maayan de Sánchez prowadzi badania nad zakodowanym dziełem renesansowego malarza żydowskiego pochodzenia.

Katalog opracowano w języku polskim, niemieckimi i angielskim.
Zdjęcia i dokumenty prezentowane w katalogu pochodzą z archiwum Shlomo Kovalskiego.
Publikacja wkrótce dostępna będzie w Centrum Historii Zajezdnia oraz pod adresem sklep.zajezdnia.org.

Program pod nazwą Dziedzictwo Edyty Stein jest realizowany przez Towarzystwo im. Edyty Stein oraz Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” w latach 2021-2025 ze środków Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu oraz ze środków Miasta Wrocław.

KŻ

W roku jubileuszu pięciolecia Centrum Historii Zajezdnia postanowiliśmy świętować je produkcją okolicznościowej pamiątki. Archiwalne fotografie Stefana Arczyńskiego ukazują jak od nowa odżywał Wrocław. Box OD NOWA to komplet 12 unikatowych zdjęć prezentujących powojenne oblicze miasta. Do nabycia w Centrum Historii Zajezdnia oraz na stronie sklep.zajezdnia.org

Rok 1945. Zrujnowany wojną Wrocław zmienia swoje oblicze. Wszystko zaczyna się tu dziać OD NOWA. Przybywają nowi mieszkańcy, którzy OD NOWA próbują układać sobie życie. OD NOWA zaczyna się wrastanie w nowe, obce miasto, oswajanie go i odbudowywanie. Organizm miejski powstanie tu OD NOWA. Choć ruiny jeszcze przez wiele lat będą przypominać o tragicznych wydarzeniach II wojny światowej, to Wrocław z czasem przestanie być obcym miastem. Jego ODNOWA w wielu dziedzinach życia będzie widoczna już na pierwszy rzut oka. Wkrótce OD NOWA oswojone miasto stanie się nowym domem dla kolejnych pokoleń jego nowych, polskich mieszkańców.

Centrum Historii Zajezdnia w roku jubileuszu pięciolecia swojego istnienia wspomina pierwsze lata powojennego Wrocławia, prezentując archiwalne fotografie Stefana Arczyńskiego ze zbiorów Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”. Zobaczcie, jak OD NOWA odżywało miasto i jakie efekty przyniosła jego powojenna ODNOWA.

Box w cenie 25 zł zawiera 12 unikatowych fotografii w formacie 155×155 mm.
Papier 300 g, dwustronnie powlekany, uszlachetniany folią matową i lakierem.

„Jesteśmy przekonani, że połączenie sił i zjednoczenie wysiłków Towarzystwa Miłośników Wrocławia oraz Centrum Historii Zajezdnia pozostawi trwały ślad w postaci efektów licznych projektów i działań, które wspólnie będziemy realizować dla dobra Wrocławia i jego mieszkańców” – mówili zgodnie Andrzej Jerie, wicedyrektor CHZ, oraz Zbigniew Magdziarz, prezes TMW. W ramach uroczystości jubileuszowych 65-lecia TMW, które w Starym Ratuszu odbyły się 23 września 2021 roku, przedstawiciele obu instytucji podpisali deklarację długofalowej i wszechstronnej współpracy.

---

Podpisanie deklaracji współpracy pomiędzy Towarzystwem Miłośników Wrocławia a Centrum Historii Zajezdnia. Po lewej Zbigniew Magdziarz, po prawej Andrzej Jerie. Stary Ratusz, 23 września 2021 roku. Fot. Paweł Skrzywanek / Centrum Historii Zajezdnia.

---

Powstałe we wrześniu 1956 roku Towarzystwo Miłośników Wrocławia w roku 2021 świętuje jubileusz 65-lecia istnienia i aktywnej działalności na rzecz Wrocławia i jego mieszkańców. „Centrum Historii Zajezdnia skończyło właśnie 5 lat. Prowadzący je Ośrodek »Pamięć i Przyszłość« w przyszłym roku świętować będzie 15-lecie istnienia. W stosunku do Towarzystwa Miłośników Wrocławia czujemy się jak młodszy kuzyn, a nawet jak wnuk” – mówił wicedyrektor Andrzej Jerie, dodając, że obszary działalności obu instytucji są w wielu aspektach zbieżne, a ponadto przyświeca im ten sam cel: dbałość o zachowanie historycznego i kulturowego dorobku Wrocławia oraz jego szeroko rozumiana popularyzacja.

Mając na uwadze dotychczasową działalność, a także plany realizacji kolejnych wspólnych projektów Centrum Historii Zajezdnia i Towarzystwo Miłośników Wrocławia postanowiły nawiązać długofalową współpracę, której potwierdzeniem jest podpisana 23 września – w dniu święta Towarzystwa Miłośników Wrocławia – deklaracja współpracy.

Zgodnie z jej postanowieniami zamierzeniem obu stron jest współpraca w zakresie realizacji różnych projektów w tym wystawienniczych, wydawniczych i edukacyjnych, ze szczególnym uwzględnieniem działań w sferze edukacji regionalnej, oraz upamiętniania powojennej historii Wrocławia. Do szczególnego zakresu działania stron należeć będzie m.in. zabezpieczanie spuścizny oraz utrwalanie pamięci o osobach zasłużonych dla Wrocławia, a także szeroko rozumiana popularyzacja obejmująca m.in. współorganizowanie konkursów tematycznych, konferencji, szkoleń i warsztatów na temat historii Wrocławia.

„Można powiedzieć, że to się już właściwie dzieje, bo przecież kilka inicjatyw zrealizowaliśmy wspólnie, jak choćby najnowszy »Kalendarz Wrocławski«. Cieszę się, że taka instytucja jak Centrum Historii Zajezdnia doceniła naszą wieloletnią pracę i chce nas wesprzeć w naszych dalszych działaniach. Dla nas wszystkich najważniejszy jest Wrocław, dlatego jestem przekonany, że połączenie sił przyniesie dobre owoce” – podsumował prezes Zbigniew Magdziarz.

Więcej o historii i działalności Towarzystwa Miłośników Wrocławia można przeczytać w artykule z cyklu #WrocławskieHistorie z 23 września: Dawno, dawno temu…, czyli o początkach Towarzystwa Miłośników Wrocławia.

KJ

Urodzinowa fotobudka, warsztaty plastyczne, naukowe oraz bajkowe, zwiedzanie z przewodnikiem, pokazy VR, gra terenowa… To tylko niektóre z cieszących się największą popularnoscią atrakcji w miniony weekend!

Jeśli ktoś nas nie odwiedził w nasze urodziny, to naprawdę ma czego żałować! Wstęp wolny oraz darmowe zwiedzanie z przewodnikiem było aż od czwartku 16 września, ale to na weekend została zaplanowana większość atrakcji. Chcieliśmy zapewnić naszym odwiedzającym dużo zabawy, jednak to, jak chętnie uczestniczyliście w dniach otwartych przerosło nasze wyobrażenia! Przybyliście licznie i widać było, że nie tylko po to, żeby pospacerować po Centrum, ale naprawdę chcieliście z nami spędzić ten weekend. Bardzo nas cieszyło jak każdy element wystawy wnikliwie badaliście i korzystaliście z ich interaktywności. Oprócz tego wszystkie możliwe rezerwacje były zajęte na kilka godzin przed wydarzeniem – gra terenowa, Akademia młodego naukowca, Pchli Targ, zwiedzanie z przewodnikiem.

Dziękujemy wszystkim za odwiedzenie nas i spędzenie z nami tych klilku ostatnich dni! To naprawdę niezapomniane przeżycia!