Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” realizuje projekty badawcze, publikuje wydawnictwa naukowe, organizuje konferencje, debaty i seminaria dotyczące najnowszej historii Polski, ze szczególnym uwzględnieniem Ziem Zachodnich i Północnych po 1945 r. – w tym historii Wrocławia i Dolnego Śląska. Istotnym elementem działalności, realizowanym przez Dział Badawczy Ośrodka jest gromadzenie autobiograficznych relacji świadków historii i uczestników historycznych wydarzeń. Liczące ponad tysiąc wielogodzinnych nagrań Archiwum Historii Mówionej stanowi cenny zasób unikatowych źródeł, wykorzystywanych w projektach Ośrodka oraz udostępniany w Centrum Dokumentacyjnym wszystkim zainteresowanym przeszłością.
Ośrodek od początku swej działalności angażuje się w rozwój i upowszechnianie metodologii historii mówionej (oral history) w badaniach nad przeszłością i dokumentacji wspomnień odchodzących pokoleń. Od 2011 r. wspiera dyskusję naukową, upowszechnia wyniki najnowszych badań prowadzonych w obszarze oral history w Polsce i za granicą oraz udostępnia krytyczne edycje źródeł historii mówionej, wydając czasopismo naukowe „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej” (dostępne w formie drukowanej i cyfrowej na stronie www.wrhm.pl). Specjaliści z Działu Badawczego Ośrodka prowadzą cykliczne (przynajmniej dwa razy do roku) warsztaty historii mówionej oraz wykłady i prezentacje dla pracowników instytucji kultury realizujących projekty historii mówionej, członków organizacji pozarządowych dokumentujących (nie tylko) lokalną historię, a także studentów i doktorantów wykorzystujących relacje świadków historii w swoich badaniach. W ramach współpracy z Instytutem Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego, na kierunku historia w przestrzeni publicznej, prowadzimy też kurs historii mówionej, a badania akademickie wspieramy grantami i programami stypendialnymi dla młodych badaczy, a od 2021 r. również organizując wraz z Polskim Towarzystwem Historii Mówionej konkurs na najlepsze prace licencjacką i magisterską z wykorzystaniem historii mówionej.
Ośrodek dysponuje też biblioteką o profilu naukowym, której zasób – powiększany na bieżąco o najnowsze publikacje, przede wszystkim na temat historii Ziem Zachodnich i Północnych oraz historii Wrocławia – jest udostępniany na miejscu wszystkim zainteresowanym.
