Inspiracje Roku Edyty Stein!

Rok 2022 został ogłoszony we Wrocławiu rokiem Edyty Stein. Jest to doskonała okazja do przybliżenia współczesnym tej postaci. Chcemy to robić w sposób ciekawy i nieszablonowy. Jednym z takich pomysłów jest projekt solarygraficzny „Edyta Stein – wpisana we Wrocław”.

Solarygrafia jest relatywnie młodą, ale szybko rozwijającą się techniką fotograficzną. Została wynaleziona i rozpropagowana w 2000 roku przez Diego Lopeza Calvina, Sławomira Decyka i Pawła Kulę. Technika wykorzystuje zasadę działania fotografii otworkowej (camera obscura) oraz innowacyjnego podejścia do światłoczułości czarno-białego papieru fotograficznego. Owy papier umieszczony wewnątrz kamery otworkowej wykonanej z przedmiotów codziennego użytku, ulega samoczynnej zmianie barw pod wpływem padającego światła. Jest to możliwe dzięki bardzo małemu otworkowi rzędu 0.1 – 0.3 mm wykonanym w kamerze (mała aperatura). Po zaplanowanym czasie naświetlania papier skanuje się i po obróbce kolorów w programie graficznym otrzymuje się obraz pozytywowy. Kombinacja małej apertury i małej światłoczułości papieru fotograficznego nie traktowanego odczynnikami chemicznymi pozwala osiągnąć ekstremalnie długie czasy naświetlania wahające się od jednego tygodnia do nawet jednego roku. Na obrazie solarygraficznym zapisują się jedynie obiekty niezmieniające położenia względem kamery. Jedynym obiektem pozostającym w ciągłym ruchu względem kamery jest Słońce. Jako obiekt emitujący silne światło zapisuje się w postaci jasnych linii przerywanych okresami zachmurzenia. Na solarygrafii wykonanej pomiędzy przesileniami (21 grudnia, 21 czerwca) zapisują się wszystkie możliwe trajektorie Słońca na niebie. Dolna linia reprezentuje przesilenie zimowe, a górna przesilenie letnie.

W ramach projektu „Edyta Stein – Wpisana we Wrocław” chcielibyśmy wykonać około 30 kamer solarygraficznych, które umieszczone na stabilnych konstrukcjach rejestrować będą miejsca we Wrocławiu związane z Edytą Stein – św. Teresą Benedyktą od Krzyża. Postać Edyty Stein na trwało wpisała się w historię Wrocławia. Projektem tym chcemy zwrócić uwagę na budowle, miejsca tj.: parki czy charakterystyczne budynki Wrocławia związane właśnie ze świętą. Solarygrafia ukazywałaby te obiekty pozbawione czynnika przemijającego, czynnika zmiennego, pozostawiając jedynie niezmienne architektoniczne wątki, z którymi to Filozofka miała związek. Analogia do przemijającego życia ludzkiego i związek z faktem gdy Edyta Stein opuszczała Wrocław jest nieodzowna. Podobnie jak ludzie przechodzący się w polu widzenia kamery solarygraficznej nie pozostawiają widzialnego śladu to dziś po Edycie Stein pozostały we Wrocławiu m.in. właśnie budynki i znaki pamięci.

Ideą, która przyświeca inicjatorowi projektu jest, przeniesienie odbiorcy w przestrzeń wieczności tak aby mógł w miarę możliwości jak najgłębiej z nią obcować już w przestrzeni publicznej. Samo patrzenie na półroczną fotografię pobudza do przemyśleń o długich okresach czasu, kierując myśli ku wieczności. Dodatkowo kamery umieszczone podczas naświetlania w przestrzeni publicznej, narażone są na zmienne warunki atmosferyczne, a także na zniszczenie i dewastację. Te aspekty procesu twórczego przenoszą odbiorców do miejskiego kontekstu związanego z Edytą Stein.

Projekt zakłada także innowacyjne podejście do aspektu wystawienniczego. Po półrocznej ekspozycji przygotowane zostaną fotogramy solarygraficzne, które będą mogły być wystawiane w klasyczny sposób. Dodatkowo w miejscach instalacji kamer w postaci tablic umieszczone zostaną informacje o projekcie z krótką wzmianką historyczną o powiązaniu z Edytą Stein. Na tablicy zostanie wydrukowana solarygrafia, która ukazuje daną przestrzeń. Tego typu ekspozycja jest nowatorska i bardzo rzadka, pozwala aby obraz solarygraficzny był prezentowany dokładnie w miejscu wcześniejszego naświetlania w przestrzeni publicznej. W ten sposób odbiorca znajdzie się na granicy dwóch czasów: chwili obecnej oraz półrocznego czasu naświetlania. Dodatkowo na każdej tablicy umieszczony zostanie kod QR kierujący na specjalnie stworzoną stronę internetową, na której to użytkownik będzie mógł ściągnąć aplikację rzeczywistości rozszerzonej. Po anamorficznym przekształceniu płaskiego obrazu solarygraficznego do 3D odbiorca będzie mógł ruchem Smartfonu zobrazić fragment solarygrafii odpowiadający kierunkowi widzenia. Stworzy to możliwość do porównania obrazu solarygraficznego z obrazem chwilowym. Jest to szczególnie interesujące z powodu widocznych linii Słońca, które można zauwazyć na obrazie solarygraficznym. Umożliwi to zobaczenie wszystkich możliwych położeń tej gwiazdy w danym miejscu. Odbiorca zobaczy gdzie Słońce wschodzi, góruje i zachodzi. Zobaczy, że w miesiącach zimowych jest niżej i często jego promienie nie docierają do poziomu ulicy. Pozwoli to na ukazanie rytm pór roku widoczny w jednym mgnieniu oka.

Maciej Łukasz Zapiór – wrocławianin, pomysłodawca, inicjator projektu.
Solarygrafią zajmuje się od roku 2004. Jako heliofizyk astronom w pracy naukowej zajmuje się dynamiką protuberancji Słonecznych oraz analizą danych spektroskopowych z obserwacji satelitarnych i naziemnych. Jego prace wystawiane były na wystawach indywidualnych i zbiorowych tych w kraju jak i zagranicą. Uczestnik znanych festiwali fotografii otworkowej i analogowej. Laureat wielu nagród w konkursach fotograficznych: Astronomy Picture of the Day (2009, 2014), Palmafotogràfica (2014, 2015) czy Earth Science Picture of the Day (2014, 2015). Główny organizator Międzynarodowego Spotkania Solarygrafistów. Popularyzator solarygrafii, który przeprowadził prawie 40 warsztatów solarygraficznych, autor 5 artykułów nt. solarygrafii w czasopismach popularno-naukowych. Współautor pierwszej analemmy zarejestrowanej metodą solarygraficzną. Od 2013 wspólnie w Łukaszem Fajfrowskim prowadzi stronę internetową www.analemma.pl poświęconą tematyce solarygrafii.