Uczestnicy projektu „In Between?” odkrywają głos pogranicza

Pogranicza współczesnej Europy to tereny o wyjątkowej kulturze pamięci, ukształtowanej przez burzliwą historię XX wieku: wojny, zmiany geopolityczne i masowe migracje. Już po raz ósmy właśnie w takich miejscach Europejska Sieć Pamięć i Solidarność organizuje szkołę letnią dla studentów z całej Europy. 6 lipca uczestnicy „In Between?” spotkają się na warsztatach w Warszawie, a następnie podzieleni na grupy wyruszą na trzy europejskie pogranicza: do Alzacji, Friuli-Wenecji Julijskiej oraz na Śląsk Cieszyński, gdzie przeprowadzą wywiady z mieszkańcami oraz stworzą serię podcastów.

Tegoroczną edycję projektu, która odbędzie się w dniach 6-16 lipca, rozpoczną trzydniowe warsztaty w Warszawie. W programie znajdą się wykłady na temat historii mówionej oraz praktyczne zajęcia z tworzenia i produkcji podcastów. Część teoretyczną poprowadzą Liana Blicharska, historyczka współpracująca z Muzeum Terytorium Terroru we Lwowie; Maria Buko, dokumentalistka historii mówionej, dr Ewa Maj, główna specjalistka w dziale badawczym Ośrodka "Pamięć i Przyszłość" we Wrocławiu oraz Jarosław Kociszewski, dziennikarz, podcaster i redaktor naczelny Magazynu Nowa Europa Wschodnia. Dziennikarz i producent John Beauchamp z firmy Free Range przybliży uczestnikom podstawy produkcji podcastów. 9 lipca grupa podzieli się na trzy zespoły, które wyruszą na tygodniowe wizyty studyjne na pograniczu czesko-polskim, niemiecko-francuskim i słoweńsko-włoskim.

W Cieszynie i Českým Těšíne młodzi Europejczycy poznają historię i specyfikę śląskiego pogranicza. Przed I wojną światową w Cieszynie, który był stolicą regionu, mieszkali Polacy, Czesi, Żydzi i austriaccy Niemcy. Uczestnicy projektu spróbują odnaleźć odpowiedź na pytania: Jak zmieniły się relacje Polaków i Czechów od czasu otwarcia granic po przystąpieniu do Unii Europejskiej? Jaką rolę odgrywa w nich tożsamość regionalna, a jaką narodowa? Czy nadają im ton Praga i Warszawa, czy raczej lokalne więzi kulturalne i gospodarcze? W poszukiwaniach pomogą im przedstawiciele polskiej mniejszości Czeskiego Cieszyna i lokalni działacze społeczni z obu stron granicy.

Członkowie grupy udającej się do Alzacji będą gośćmi Centrum im. Alberta Schweitzera w Niederbronn-les-Bains, jednego z ośrodków prowadzonych przez Niemiecki Związek Ludowy Opieki nad Grobami Wojennymi. Niederbronn-les-Bains będzie stanowić bazę wypadową w okolice i do położonego 40 km dalej Strasburga. Stolica Alzacji i siedziba Parlamentu Europejskiego uważana jest dziś za symbol pokojowego współistnienia i integracji gospodarczej i kulturalnej zjednoczonej Europy. W przeszłości jednak mieszkająca tu ludność alzacka była ofiarą terytorialnych i politycznych roszczeń Francji i Niemiec. Czy tutejszym mieszkańcom udało się zachować własną tożsamość i język? Czy zagoiły się tu rany zadane przez wojny i ideologie XIX i XX wieku?

Trzecia grupa uczestników pojedzie w podróż po terenach Friuli-Wenecji Julijskiej, do miast partnerskich Gorycja – Nova Gorica przy granicy słoweńsko-włoskiej. W czasie I wojny światowej na wybrzeżach rzeki Soczy, nad którą położone są oba miasta, miały miejsce krwawe bitwy, o których przypomina niezliczona liczba pomników i miejsc pamięci. Gorycja to miejsce zetknięcia trzech kultur – niemiecko-austriackiej, słoweńskiej i włosko-weneckiej, a uczestnicy szkoły letniej będą śledzić ich wzajemne relacje. Partnerem lokalnym projektu jest dom kultury Kulturhaus Görz – ośrodek wspierający wielojęzyczność mieszkańców regionu.

Zadaniem każdego z zespołów będzie zebranie materiałów dokumentujących osobiste doświadczenia mieszkańców wieloetnicznych obszarów pogranicza oraz stworzenie podcastu oddającego atmosferę i historię odwiedzanych miejsc. Wywiady staną się częścią pakietu edukacyjnego, którego publikacja zaplanowana jest na 2025 rok. Podcasty natomiast zostaną udostępnione w bibliotece multimedialnej ESPS oraz na platformach streamingowych Spotify i Simplecast.

Realizowany od kwietnia 2016 r. cykl wizyt studyjnych “In Between?” czerpie z metodologii historii mówionej. Do tej pory w siedmiu edycjach projektu wzięło udział ponad sto¬¬¬ trzydzieści młodych osób (poniżej 26 roku życia), które odwiedziły łącznie 22 wielokulturowe regiony Europy. Efektem tych wizyt są m.in. nagrania filmowych wywiadów z mieszkańcami współczesnych i dawnych obszarów przygranicznych, dostępne w zasobach ENRS, EUscreen oraz Europeana Migration. W 2018 roku projekt został wyróżniony Special Mention Nagrody Unii Europejskiej w dziedzinie Dziedzictwa Kulturowego EUROPA NOSTRA.

Partnerami tegorocznej edycji projektu „In Between?” są:

– Centrum Historii Zajezdnia, Ośrodek Pamięć i Przyszłość, Wrocław, Polska;
– Niemiecka Komisja ds. Grobów Wojennych (Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge), Niemcy;
– Międzynarodowe Centrum im. Alberta Schweitzera w Niederbronn-les-Bains (Internationale Begegnungstätte Albert Schweitzer), Francja;
– Dom Kultury Görz (Kulturhaus Görz), Włochy;
– Centrum Pamięci Narodów Post Bellum, oddział w Ostrawie (Paměť národa Moravskoslezský kraj), Czechy.

Projekt jest finansowany ze środków Unii Europejskiej.

Więcej informacji na temat poprzednich edycji projektu można znaleźć na stronie internetowej: www.enrs.eu/inbetween.

Podcasty wyprodukowane w 2021 r. dostępne są m.in. na platformie Spotify:

open.spotify.com
open.spotify.com/episode
open.spotify.com

Projekt współfinansowany ze środków Unii Europejskiej. Wyrażone w nim poglądy i opinie należą wyłącznie do organizatora i nie muszą odzwierciedlać poglądów i opinii Unii Europejskiej i Europejskiej Agencji Wykonawczej ds. Edukacji i Kultury (EACEA). Ani Unia Europejska, ani grantodawca nie ponoszą za nie odpowiedzialności.

Europejska Sieć Pamięć i Solidarność jest międzynarodowym przedsięwzięciem, które ma na celu badanie, dokumentowanie oraz upowszechnianie wiedzy na temat historii Europy XX wieku i sposobów jej upamiętniania ze szczególnym uwzględnieniem okresu dyktatur, wojen i społecznego sprzeciwu wobec zniewolenia. Członkami Sieci są: Niemcy, Polska, Rumunia Słowacja i Węgry, a w jej gremiach doradczych zasiadają ponadto przedstawiciele Albanii, Austrii, Czech, Estonii, Litwy, Łotwy i Gruzji. www.enrs.eu